زی کی سینک را میتوان رول آپ یا راهکار لایه دوم اتریوم معرفی کرد که توانسته است در سال‌های اخیر به محبوبیت بسیار بالایی دست پیدا کند. اما چه نکاتی را درباره این رول آپ می‌دانید؟ حریم شخصی در زی کی سینک به چه صورت است؟ چه توکن‌هایی در زی کی سینک پشتیبانی می‌شوند؟ زی کی سینک بر چه پایه‌ای بنا شده است؟ رقبای زی کی سینک چه رول آپ‌هایی هستند؟ ثبت تراکنش در زی کی سینک چند مرحله دارد؟ برای پاسخ به این سوالات، در این مطلب با ما همراه باشید.
زی کی سینک چیست؟
به زبان ساده، زی کی سینک (ZKSync) یک راهکار و رول آپ بدون نیاز به دانش (Zero-Knowledge) برای بلاک‌چین اتریوم است. این رول آپ لایه دو اتریوم (L2) بر دو راهکار رول آپ‌های بدون نیاز به دانش و دیگری رول آپ خوش‌بینانه (optimistic) تمرکز دارد.
در بررسی اکوسیستم برنامه‌های غیرمتمرکز Ethereum L2s (DApps)، سیستم‌ها و راهکاری‌های مختلفی مانند Arbitrum و Optimism وجود دارند. اما زی کی سینک می‌تواند به عنوان بهترین اکوسیستم در این زمینه شناخته شود. (چنانچه تمایل به خرید اپتیمیزم و مشاهده قیمت آن دارید، می‌توانید از شرایط معامله این رمز ارز اطلاعات کسب کنید)
اکوسیستم ZKSync یک بلاک‌چین لایه دو برای اتریوم است که از zk-rollups به عنوان فناوری مقیاس‌پذیر استفاده می‌کند. مانند رول آپ‌های اپتیمستیک، سیستم zk-rollup تراکنش‌ها را از شبکه اصلی اتریوم جمع‌آوری کرده و تراکنش‌های ثبت شده را به اتریوم ارسال می‌کند. این بدان معناست که صدها تراکنش در قالب یک تراکنش دسته‌بندی شده که توسط اتریوم تایید و ایمن می‌شود.
سیستم‌های زیرو نالج (Zero-Knowledge) دارای امنیت رمزنگاری فعال هستند. برای مثال، راهکارهای مربوط به zk-rollup مطمئن می‌شوند که یک تراکنش خاص بدون افشای اثبات آن درست یک تراکنش ایمن است. به زبان ساده‌تر، زی کی سینک از رویکرد «در این مورد به من اعتماد کن» پیروی می‌کنند و شما هم با اعتماد به این سرویس می‌توانید از خدمات آن استفاده کنید. شاید این موضوع درباره یک راهکار بدون نیاز به دانش چندان جالب به نظر نرسد، اما مطمئن باشید که سیستم‌های زیرو نالج همواره به عنوان یکی از بهترین راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری و حفظ حریم شخصی برای اتریوم در نظر گرفته می‌شوند.
رقبای زی کی سینک
زی کی سینک دو رقیب اصلی در لایه دو اتریوم دارد. سیستم‌های لایه دومی که با استفاده از رول آپ‌های اپتیمستیک مانند Arbitrum و Optimism استفاده می‌کنند و راهکارهای L2 دیگری که با استفاده از فناوری مقیاس‌پذیری مانند Starkware فعالیت می‌کنند.
مقایسه زی کی سینک با Optimistic Rollups
در مقایسه زی کی سینک با رول آپ‌های اپتیمستیک، باید بگوییم که سرعت پردازش زنجیره‌ای در سیستم‌های ZK-Proof بالاتر است. چرا که در هیچ بخش از انجام تراکش، مانند زی کی سینک اطلاعات بررسی کامل نمی‌شوند.
نکته منفی درباره سیستم‌های رول آپ اپتیمستیک، قدرت محاسباتی آن‌ها است. در نتیجه، میتوان گفت که این سیستم‌ها برای DAppهای با فعالیت‌های زنجیره‌ای چندان مناسب نیستند و باید به سراغ سیستم‌های دیگر در این زمینه بروید.
نکته بعدی در رابطه با مقایسه زی کی سینک با Optimistic Rollups، اجرا قراردادها است. رول آپ‌های اپتیمستیک قراردادهای هوشمند را مستقیما روی شبکه اتریوم اجرا می‌کنند، اما زی کی سینک و به طور کلی رول آپ‌های زی کی به هیچ عنوان این کار را نمی‌کنند و ابتدا تمام قراردادها را به صورت کامل بررسی می‌کند.
عملکرد زی کی سینک به چه صورت است؟
فعالیت زی کی سینک به عنوان یک رول آپ مبتنی بر تکنولوژی بدون نیاز به دانش، در ۴ مرحله خلاصه می‌شود. در اولین مرحله، کاربر تراکنش را امضا می‌کند و این تراکنش برای اعتبارسنج‌ها فرستاده می‌شود. در مرحله بعدی، اعتبارسنج‌ها بیش از چند هزار تراکنش را در یک بلوک جمع‌آوری می‌کنند. سپس تمام این تراکنش‌ها به شکل روت هش (Root Hash) جدید (State) و یک گواهی اسنارک (Snark) به قراردادی هوشمند تبدیل شده و روی شبکه اصلی آپلود می‌شوند. طی شدن این مراحل در مقایسه با رول آپ‌های دیگر نشان‌دهنده ایمنی و سرعت بالای زی کی سینک است.
در مرحله سوم، دلتای تغییر حالت که اطلاعات کمی از هر تغییر است، روی شبکه اصلی ثبت می‌شود و به راحتی میتوان با کمک Calldata آن را فراخوانی کرد. در نهایت، گواهی‌های ارائه شده و دلتای تغییر حالت توسط قراردادهای هوشمند صحت‌سنجی و تایید می‌شوند. به این صورت میتوان از واقعی بودن تراکنش‌ها و وجود اطلاعات (Data Availibility) اطمینان داشت.
برخی ویژگی‌های زی کی سینک
نکته‌ای که درباره عملکرد زی کی سینک وجود دارد این است که اعتبارسنجی مجموعه‌ای تراکنش‌ها بسیار ارزان‌تر از اعتبارسنجی تراکنش‌ها به صورت جداگانه است. همچنین نگهداری برخی اطلاعات در خارج از زنجیره اطلاعاتی باعث می‌شود که هزینه‌ها تا حد زیادی کاهش پیدا کند. این به حدی می‌رسد که هزینه تراکنش‌ها در لایه دو اتریوم، حدودا یک صدم لایه اول باشد.
نکته دیگری که درباره زی کی سینک و تراکنش‌های انجام شده در آن وجود دارد، نرخ‌های تراکنش است. به این معنی که نرخ‌های تراکنش در لایه دو اتریوم می‌تواند تا ۲۰۰ برابر افزایش داشته باشد و به ۲۰۰۰ تراکنش در ثانیه برسد.
سه ویژگی مهم در رابطه با زی کی سینک وجود دارد که اولی آن‌ها مربوط به اعتبارسنجی می‌شود. اعتبارسنج‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند حالت سیستم را تغییر بدهند و سرمایه کاربران را از بین ببرند. این اتفاقی است که در رول آپ سایدچین افتاده بود.
ویژگی بعدی زی کی سینک، این است که کاربران حتی در صورتی که اعتبارسنج‌ها از دسترس خارج شده باشند هم می‌توانند سرمایه خود را به لایه یک انتقال دهند. زیرا داده‌ها در زی کی سینک به صورت تجمعی در داخل زنجیره قرار ندارند. این یکی از ویژگی‌های زی کی سینک است که برخی رول آپ‌ها مانند پلاسما آن را ارائه نمی‌دهند.
ویژگی بعدی زی کی سینک، عدم نیاز به آنلاین بودن برای انجام تراکنش است. بر خلاف رول آپ اپتیمستیک، در زی کی سینک نیاز نیست که کاربر یا شخص ثالث قابل اعتماد برای اطمینان از صحت انجام عملیات و جلوگیری از تقلب در حین انجام تراکنش حضور داشته باشد.
نکته مهم در رابطه با ثبت تراکنش‌ها در زی کی سینک
برای اینکه تراکنش‌ها به صورت قطعی در زی کی سینک ثبت شوند، باید حتما این تراکنش‌ها در لایه یک ثبت شده باشند. این فرایند ثبت شدن باعث می‌شود که نهایتا هر تراکنش حدودا ۱۰ دقیقه زمان ببرد. البته تایید اولیه در سیستم تنها یک دقیقه زمان می‌برد.
امنیت در رول آپ زی کی سینک چقدر است؟
امنیت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و برتری‌های زی کی سینک نسبت به رول آپ‌ها یا همان راهکارهای دیگر است. امنیتی که زی کی سینک از آن استفاده می‌کند، یک سیستم مبتنی بر zk-SNARK است و به آن PLONK گفته می‌شود. تکنولوژی PLONK حاصل تحقیقات دو نفر با نام‌های آریل کابیزون و زک ویلیامسون است. این افراد PLONK را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که کاربران نیازی به نظرات روی شبکه به صورت مستقیم ندارند. همچنین این افراد امکان نگهداری کلیدهای خصوص را به صورت سرد دارند. ضمنا، در PLONK اعتبارسنج‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند حالت شبکه را تغییر دهند. در نهایت، کاربران می‌توانند سرمایه خود را بدون نیاز به همکاری با اعتبارسنج‌ها، به راحتی به شبکه اصلی برگردانند.
در صورت عدم تایید درخواست تراکنش چه‌کار کنیم
ممکن است مواقعی درخواست تراکنش را در زی کی سینک ثبت کنید، اما اعتبارسنج‌ها به آن اهمیت ندهند و درخواست شما قبول نشود. در این صورت می‌توانید به صورت مستقیم درخواست خود را در شبکه اصلی ثبت کنید. این باعث می‌شود که در صف اولویت‌ها قرار بگیرید. با قرار گرفتن در صف اولویت‌ها، اعتبارسنج‌ها سریع‌تر از حالت معمول درخواست تراکنش شما را بررسی می‌کنند. اما اگر باز هم اعتبارسنج‌ها به درخواست شما اهمیت نداند، با فرستادن درخواست به شبکه اصلی می‌توانید به صورت آنی سرمایه خود را خارج کنید.
زی کی سینک روی چه موضوعی تمرکز دارد
زی کی سینک، به عنوان راهکار لایه دو اتریوم می‌تواند به عنوان یک رول آپ غیرحضانتی با اپراتورهای متمرکز معرفی شود که از سیستم اعتماد یا همان “در این مورد به من اعتماد کن” استفاده می‌کند. در حال حاضر، اپراتورهای محاسبانی زی کی سینک هم توسط Stichting ZK Sync کنترل می‌شوند که در کشور هلند قرار دارد. طبق ساختاری که برای این سیستم در نظر گرفته شده است، استیچینگ زی کی سینک با کمترین کارمزد ممکن فعالیت می‌کند و چندان به دنبال منفعت مالی نیست. با این حال، در آینده این احتمال وجود دارد که زی کی سینک اعتبارسنج‌های بیشتری را به خود جذب کند و برای غیرمتمرکز شدن گام‌های مهمی را بردارد.
زی کی سینک از ان اف تی‌ها هم پشتیبانی می‌کند
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های زی کی سینک، پشتیبانی آن از ان اف تی‌ها (NFT) است. در این رول آپ می‌توانید چندین توکن ان اف تی را جمع کرده و در قالب یک تراکنش آن‌ها را ثبت کنید. همچنین در این رول آپ امکان معاوضه دو ان اف تی با یکدیگر را هم به صورت پیش‌فرض در اختیار دارید.
زی کی سینک از تراکنش‌های اتمیک پشتیبانی می‌کند
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از زی کی سینک به عنوان یک رول آپ کاربردی، پشتیبانی بومی آن از تراکنش‌های اتمیک میان دو حساب است. به این صورت که کاربران با امضای دو درخواست تراکنش که شرایط معامله در آن‌ها ذکر شده است، از انجام تراکنش موفق، مطمئن می‌شوند.
در کنار امکان ثبت تراکنش‌های اتمیک، زی کی سینک امکان ثبت سفارش‌های محدود (Limit Order) را هم فراهم کرده است. این امکان قابلیت استفاده در پروتکل‌های دیفای را دارد که در حال کوچ کردن به زی کی سینک هستند.
توکن‌های قابل معامله در زی کی سینک
شما می‌توانید در زی کی سینک انواع توکن‌ها را خریداری کنید. البته باید به این موضوع هم اشاره کنیم که زی کی سینک هنوز به صورت اختصاصی توکن خود را عرضه نکرده است؛ اما در آینده نزدیک این اتفاق خواهد افتاد. اگر توکن زی کی سینک عرضه شود، شما می‌توانید با ارائه آن، برای استیک کردن در شبکه و اعتبارسنج‌های مختلف استفاده کنید.
از جمله توکن‌های ارائه شده برای زی کی سینک میتوان به لیست زیر اشاره کرد:
نکته مهمی که در رابطه با توکن در زی کی سینک وجود دارد، امکان پرداخت هزینه‌ها به وسیله توکنی به جز کوین بومی این رول آپ یعنی اتر است. به‌عنوان‌مثال، تصور کنید قصد معامله توکن DAI را دارید. در این صورت، شما می‌توانید بدون نیاز به اتر این کار را انجام دهید و به عنوان کارمزد، بخشی از توکن دای خود را پرداخت کنید. البته برای توکن‌هایی که چندان خرید و فروش نمی‌شوند، برای پرداخت کارمزد میتوان به سراغ توکن‌های دیگر هم رفت.
هزینه‌ها در زی کی سینک به دو بخش تقسیم می‌شوند
در زی کی سینک می‌توانید هزینه‌های خود را به دو بخش تقسیم کنید. اولین بخش مربوط به عملیات‌های خارج از زنجیره می‌شود که برای آن‌ها حدودا باید یک دهم سنت پرداخت کنید. بخش بعدی، مربوط به هزینه‌های درون زنجیره‌ای می‌شود که به قیمت Gas یا همان گس وابسته است؛ اما میتوان این هزینه را بین یک بیستم الی یک صدم هزینه لایه یک اتریوم تخمین زد.
حریم خصوصی در زی کی سینک به چه صورت است
درست مانند شبکه اتریوم، تمام تراکنش‌هایی که در زی کی سینک انجام می‌شود، در معرض دید همگان قرار می‌گیرد. همچنین هر کاربر می‌تواند فرستنده، گیرنده، مبلغ و دیگر جزئیات هر تراکنش را مشاهده کند. این به این دلیل است که زی کی سینک بسیار کم‌هزینه است و در مقابل هزینه کمی که دریافت می‌کند، امکان ارائه حریم شخصی چندان خاصی را ندارد. ضمنا، زی کی سینک بیشتر از هر چیز دیگری روی افزایش مقیاس‌پذیری تمرکز دارد. البته مدیران این رول آپ قول داده‌اند که در آینده کاربران حریم شخصی کامل‌تری خواهند داشت.
سخن آخر
زی کی سینک را میتوان یکی از بهترین راهکارهای لایه دوم اتریوم معرفی کرد که می‌توانید با یک دهم الی یک صدم هزینه لایه اول، تراکنش‌های خود را در این پلتفرم انجام دهید. زی کی سینک پروتکل‌های امنیتی شدیدی برای صحت تراکنش‌ها دارد و در نتیجه میتوان از بابت امنیت، به راحتی به این رول آپ اطمینان کرد. البته به این راهکار انتقاداتی هم وارد است که از جمله آن‌ها میتوان به حریم شخصی نامناسب تراکنش‌ها اشاره کرد که در آینده نزدیک رفع می‌شود.
