هرآنچه باید درباره بلاک چین اتریوم و ارز ETH بدانید؛ بررسی کامل تاریخچه و آینده اتریوم

انقلاب بلاک‌چین را بیت‌کوین شروع کرد، اما نیروی محرکه تحول آن بدون شک اتریوم (Ethereum) بود. اهداف اصلی خالق بیتکوین امنیت، غیرمتمرکز بودن، سادگی و جایگزینی کامل با پول سنتی بود و از این چهارچوب هم فراتر نرفت. اما اتریوم با لقب کامپیوتر جهانی؛ زیربنا و دلیل وجود بسیاری از فناوری‌های کاربردی امروز در دنیای وب3 است. از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) گرفته تا برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps)، استاندارد توکن ERC-20، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)، راهکارهای جدید لایه دوم‌ها برای مقیاس‌پذیری و سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO)؛ بدون اتریوم احتمالا وجود نداشتند.

 اتریوم (Ethereum) نام خود شبکه و پلتفرم است. اما اِتِر (ETH)، ارز دیجیتالی است که در این شبکه استفاده می‌شود.

با وجود انتقادهای جدی به کارمزدهای بالا و سرعت پایین اتریوم، سالهاست که ارز اتر بعد از بیت کوین، رتبه دومِ بهترین ارزهای دیجیتال در کل بازار کریپتو را دارد. اتریوم امروزه به‌عنوان ستون فقرات بسیاری از پروژه‌های بلاک‌چینی شناخته می‌شود و همچنان با به‌روزرسانی‌های عمیق، خود را با نیازهای روز بازار تطبیق می‌دهد.

در این مقاله، سیر کامل خلق اتریوم، معماری و دلیل تمایز آن، کاربردهای شبکه، نقاط ضعف و قوت، مقایسه با دیگر بلاک چین‌ها و دورنمای آینده اتریوم را با هم مرور می‌کنیم.

تاریخچه کامل اتریوم و بنیان‌گذاران آن

خالق اتریوم کیست؟

ایده‌ی ساخت اتریوم در سال ۲۰۱۳ توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) مطرح شد. او که یکی از مشارکت‌کنندگان اولیه در پروژه بیت‌کوین و سردبیر مجله Bitcoin Magazine بود، به فکر حذف واسطه‌ها به کمک فناوری بلاک چین افتاد! قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) برای تحقق همین امر ایجاد شدند. بلاکچین بیت‌کوین برای اجرای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پیچیده محدودیت‌های زیادی داشت. در واقع باید بستری ایجاد می‌شد که از این مفاهیم جدید (قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز)؛ به‌صورت بومی پشتیبانی کند.

بوترین پیشنهاد ساخت بلاک‌چینی جدید را داد که نه تنها انتقال پول، بلکه منطق قراردادهای دیجیتال را در سطح پروتکل ممکن می‌ساخت. این ایده، به تولد اتریوم انجامید.

بنیان‌گذاران اصلی اتریوم چه کسانی هستند؟

اتریوم توسط تیمی متشکل از هشت بنیان‌گذار راه‌اندازی شد. هر کدام از آن‌ها نقشی کلیدی در مراحل مختلف طراحی، فنی، اقتصادی یا تجاری پروژه ایفا کردند.

• ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin): ایده‌پرداز اصلی، توسعه‌دهنده و مغز متفکر پشت پروتکل اتریوم.

• گاوین وود (Gavin Wood): نویسنده اولین پیاده‌سازی فنی اتریوم و خالق زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity)؛ بعدها پولکادات (Polkadot) را تاسیس کرد.

• چارلز هاسکینسون (Charles Hoskinson): نقش مهم در ساختاردهی اولیه پروژه و تامین مالی؛ بعدها کاردانو را تاسیس کرد. منتقد جدی فعلی اتریوم!

• جوزف لوبین (Joseph Lubin): نقش کلیدی در توسعه اکوسیستم و سرمایه‌گذاری؛ بنیان‌گذار شرکت ConsenSys.

• آنتونی دی‌یوریو (Anthony Di Iorio): یکی از سرمایه‌گذاران اولیه و حامی مالی و فنی پروژه.

• امیرو چترایت (Amir Chetrit): از اولین اعضای تیم و فعال در توسعه اولیه نرم‌افزار.

• میهای آلیسی (Mihai Alisie): هم‌بنیان‌گذار مجله Bitcoin Magazine، شریک بوترین و پشتیبان رسانه‌ای پروژه.

• جفری ویلک (Jeffrey Wilcke): توسعه‌دهنده کلیدی و نویسنده یکی از اولین کلاینت‌های اتریوم (Go-Ethereum).

قرارداد هوشمند به زبان ساده

قبل از شروع بهتر است با برگ برنده اتریوم یعنی “قرارداد هوشمند” و دلایل اهمیت آن آشنا شوید. به زبان ساده، یک قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (Smart Contract) مثل یک ماشین خودکارِ توافقی است که روی بلاکچین اجرا می‌شود. این قراردادها بدون نیاز به واسطه (مثل بانک، وکیل یا دولت) کار می‌کنند و وقتی شرایط از پیش تعیین‌شده برقرار شود، به طور خودکار اجرا می‌شوند.

مثال ساده برای درک بهتر

فرض کنید می‌خواهید آنلاین یک دوچرخه بخرید، اما به فروشنده اعتماد ندارید. در حالت قرارداد سنتی شما پول را به یک واسطه (مثل دیجی کالا) می‌دهید و فروشنده دوچرخه را ارسال می‌کند. در نهایت این واسطه پس از دریافت دوچرخه توسط شما، پول را به فروشنده می‌دهد.

اما در یک قرارداد هوشمند شما و فروشنده پول و سند دوچرخه را در یک برنامه خودکار (قرارداد هوشمند) قفل می‌کنید. قرارداد به طور خودکار بررسی می‌کند که آیا دوچرخه رسیده یا نه (مثلا با رهگیری پست). اگر دوچرخه رسید، پول خودکار به فروشنده واریز می‌شود. اگر نرسید، پول به شما بازمی‌گردد. هیچکس نمی‌تواند تقلب کند، چون کد قرارداد روی بلاکچین ثبت شده و تغییرناپذیر است. حالا این نوع چه مزایایی دارد؟

• هرچه در کد نوشته شده، بدون دخالت انسان اجرا می‌شود.

•  تحت کنترل هیچ شرکت یا دولت خاصی نیست و کاملا غیرمتمرکز است.

•  آینده معاملات، مالیات، رای‌گیری و حتی ازدواج (!) ممکن است با این فناوری تغییر کند.

چرا قراردادهای هوشمند اینقدر مهم هستند؟

1. حذف واسطه‌ها (مثل بانک‌ها، دفاتر اسناد رسمی): کاهش هزینه و زمان.

2. شفاف و تقلب‌ناپذیر:چون روی بلاکچین اجرا می‌شوند، همه می‌توانند آن را بررسی کنند، اما کسی نمی‌تواند آن را دستکاری کند.

3. خودکار و بدون توقف : نیازی به دخالت انسان نیست (مثلا اگر تاریخ قرارداد تمام شود، خودش اجرا می‌شود).

4. امنیت بالا: برخلاف قراردادهای کاغذی، گم نمی‌شوند و قابل جعل هم نیستند.

کاربردهای واقعی قراردادهای هوشمند

• DeFi (مالی غیرمتمرکز): وام‌دهی خودکار، معاملات بدون صرافی.

• NFTها: خرید و فروش آثار دیجیتال بدون نیاز به بازارهای متمرکز.

• حقوق مالکیت: ثبت خودکار سند خانه یا ماشین روی بلاکچین.

• حقوق کارمندان: پرداخت خودکار دستمزد در تاریخ مشخص.

• بیمه: اگر پرواز شما لغو شد، غرامت خودکار پرداخت می‌شود!

تایم‌لاین مسیر رشد و تحولات اتریوم

• نوامبر ۲۰۱۳: ویتالیک بوترین وایت‌پیپر اتریوم را منتشر کرد؛ ایده بلاک‌چینی قابل برنامه‌نویسی برای اجرای قراردادهای هوشمند.

• ژانویه ۲۰۱۴: پروژه به صورت عمومی معرفی شد؛ تیم بنیان‌گذاران شکل گرفت.

• جولای ۲۰۱۴: برگزاری ICO اتریوم؛ بیش از ۱۸ میلیون دلار سرمایه اولیه جمع‌آوری شد.

• ۳۰ جولای ۲۰۱۵: راه‌اندازی شبکه اصلی با نام “Frontier”، نسخه اولیه‌ای از اتریوم.

• مارس ۲۰۱۶: ارتقای Homestead منتشر شد؛ پایداری و امنیت شبکه افزایش یافت.

• ژوئن ۲۰۱۶: هک DAO رخ داد؛ بیش از ۵۰ میلیون دلار ETH به سرقت رفت.

• ژوئیه ۲۰۱۶: در پی هک DAO، جامعه اتریوم دو پاره شد و هارد فورک ایجاد شد؛ شبکه اصلی ادامه مسیر داد و انشعاب جداگانه‌ای به نام Ethereum Classic شکل گرفت.

• اکتبر ۲۰۱۷: به‌روزرسانی Byzantium با هدف افزایش حریم خصوصی و آماده‌سازی برای مقیاس‌پذیری اجرا شد.

• دسامبر ۲۰۱۹: به‌روزرسانی Istanbul برای کاهش کارمزدها و افزایش کارایی اجرا شد.

• دسامبر ۲۰۲۰: راه‌اندازی Beacon Chain؛ فاز اول مهاجرت به الگوریتم اثبات سهام (PoS).

• سپتامبر ۲۰۲۲: رویداد مرج (Merge) یا ادغام؛ الگوریتم اجماع از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) تغییر کرد و استخراج اتر پایان یافت.

• آوریل ۲۰۲۳: ارتقای شانگهای (Shanghai) فعال شد؛ امکان برداشت اترهای استیک‌شده فراهم شد.

• 13 مارس ۲۰۲۴: ارتقای دنکن (Dencun) و EIP-4844، اجرای Proto-Danksharding با معرفی بلاب‌ها (blobs)؛ کاهش شدید کارمزدهای شبکه‌های لایه دوم مانند آربیتروم و آپتیمیزم.

• 20 مارس 2024: راه‌اندازی اولین صندوق شرکت بلک راک (BlackRock) برای اتریوم. صندوق BUIDL به عنوان اولین صندوق نقدینگی دیجیتال توسط بزرگ‌ترین مدیر دارایی جهان راه‌اندازی شد؛ گامی تاریخی در پذیرش نهادی اتریوم.
• 23 ژوئیه 2024: عرضه ETF اسپات اتریوم در آمریکا. ۹ صندوق اسپات اتریوم پس از تأیید SEC در بازار عرضه شدند؛ نقطه عطفی در تبدیل ETH به یک دارایی نهادی رسمی.

• 7 مه 2025: ارتقای پکترا (Pectra)؛ ترکیبی از دو ارتقا به نام‌های Prague (لایه اجرایی) و Electra (لایه اجماع). پکترا بدون تغییر در ظاهر یا تجربه کاربری، زیرساخت اتریوم را برای آینده‌ای مقیاس‌پذیرتر، امن‌تر و کاربرمحورتر آماده می‌کند.

ساختار شبکه اتریوم و اجزای فنی

اتریوم چگونه کار می‌کند؟

بلاک چین لایه اول (L1) اتریوم، یک شبکه جهانی و غیرمتمرکز از کامپیوترها (نودها) است که به‌طور هماهنگ، داده‌ها و برنامه‌ها را اجرا می‌کنند. این شبکه مثل یک «رایانه جهانی» عمل می‌کند که هیچ‌کس آن را به تنهایی کنترل نمی‌کند.

برخلاف بیت کوین، بلاک چین اتریوم فقط برای ارسال پول نیست؛ بلکه به کمک آن می‌توان برنامه‌های هوشمند، قراردادهای دیجیتال، بازی، انواع پروژه دیفای، و NFT ساخت.

اجزای اصلی شبکه اتریوم

پیشنهاد مطالعه: ماشین مجازی اتریوم (EVM) چیست و چگونه کار می‌کند؟

ارز ETH چیست و چه نقشی در شبکه اتریوم دارد؟

اتر (ETH) ارز دیجیتال بومی شبکه اتریوم است که به آن اتریوم هم می‌گویند. اتر هم برای امنیت شبکه و پرداخت کارمزد استفاده می‌شود؛ هم مانند سایر رمزارزها قابل خرید و فروش و کسب سود از طریق معامله است. کوچکترین واحد شمارش اتر هم گیوی (Gwei) نام دارد که در بخش بعدی به طور کامل معرفی می‌شود. همان‌طور که برای برای حرکت خودرو بنزین لازم است، ETH نیز سوخت اصلی برای اجرای تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند در شبکه اتریوم است. اتر فقط یک دارایی برای خرید و فروش نیست؛ بلکه یکی از پایه‌های اصلی عملکرد و امنیت اتریوم به شمار می‌رود.

نقش‌های اصلی ETH در بلاک‌چین اتریوم

عرضه اتریوم چگونه کنترل می‌شود؟

برخلاف بیت‌کوین که سقف عرضه مشخص دارد (۲۱ میلیون)، اتریوم محدودیتی برای حداکثر تعداد عرضه توکن‌های ETH ندارد؛ اما بعد از ارتقای مرج (The Merge) و اجرای EIP-1559:

• بخشی از کارمزدها سوزانده می‌شود (burn)، یعنی از گردش خارج می‌شوند.

• در برخی دوره‌ها، عرضه ETH ممکن است منفی شود، یعنی بیشتر از آن‌که ETH جدید وارد شود، سوزانده می‌شود.

• این سیستم باعث ایجاد نوعی تعادل و کاهش تورم ETH شده است.

گیوی (Gwei) چیست و چه کاربردی دارد؟

گیوی (Gwei) کوچکترین واحد از ارز اتر (ETH) است و برای محاسبه کارمزد تراکنش‌ها در شبکه اتریوم استفاده می‌شود. از آنجا که کارمزدها معمولا بسیار کمتر از ۱ واحد کامل از ETH هستند، به‌جای استفاده از اعشار طولانی، از واحدهای کوچک‌تری مثل Gwei استفاده می‌شود.

چرا Gwei اهمیت دارد؟

وقتی یک کاربر در شبکه اتریوم تراکنشی انجام می‌دهد (مثل ارسال ETH یا تعامل با قراردادهای هوشمند)، باید مقداری کارمزد (Gas Fee) بپردازد. این کارمزد بر اساس دو عامل محاسبه می‌شود:

1. میزان مصرف گس (Gas Limit)

2. قیمت هر واحد گس، که معمولا با Gwei تعیین می‌شود

 رابطه بین Gwei و ETH

بنابراین: 100Gwei = 0.0000001 ETH

واحد Gwei را کجا می‌بینیم؟

• در کیف‌پول‌هایی مثل متامسک هنگام ارسال تراکنش

•  نوالار بالایی سایت‌هایی مثل کوین مارکت کپ 

• در مرورگرهای بلاکچین مانند Etherscan

• در Gas Trackerها برای مشاهده قیمت لحظه‌ای گس

بهترین کیف پول اتریوم

بعد از خرید اتریوم، مهم ترین دغدغه کاربران نگهداری امن رمزارز اتر (ETH) است. برای پاسخ به این سوال و آشنایی کامل با انواع ولت مناسب نگهداری اتریوم، می‌توانید دیگر مقاله‌های بلاگ راستین با عنوان مقایسه بهترین کیف پول اتریوم برای ایرانیان و آموزش تصویری ساخت کیف پول اتریوم را مطالعه کنید.

جریان یک تراکنش در اتریوم چگونه است؟

1. کاربر در کیف‌پولش یک تراکنش می‌سازد (مثلا ارسال ETH یا تعامل با یک قرارداد).

2. تراکنش برای نودها و ولیدیتورها ارسال می‌شود.

3. ولیدیتورها تراکنش را بررسی و تایید می‌کنند، سپس در یک بلاک جدید قرار می‌دهند.

4. بلاک به بلاکچین افزوده می‌شود و تراکنش شما ثبت و نهایی می‌گردد.

5. اگر تراکنش موفق باشد، کارمزد گس پرداخت می‌شود و نتیجه تراکنش (مثلا ارسال، ثبت NFT یا…‌) اعمال می‌شود.

اتر اسکن (Etherscan) چیست؟

اتر اسکن (Etherscan) یک مرورگر برای بلاکچین اتریوم است؛ ابزاری رایگان و عمومی که به شما اجازه می‌دهد همه چیز در شبکه اتریوم را شفاف و قابل بررسی ببینید. دقت کنید که این پلتفرم یک مرورگر بلاکچین است، نه کیف‌پول یا صرافی. با آن نمی‌توانید تراکنش انجام دهید، فقط می‌توانید اطلاعات را ببینید. بنابراین، برای استفاده از آن نیازی به ورود یا دادن کلید خصوصی ندارید.

کاربردهای اتراسکن

در تمام شبکه‌های بلاکچینی، همه داده‌ها عمومی هستند، اما اتر اسکن آن‌ها را برای ما قابل فهم و جست‌وجو می‌کند. اگر تراکنش اشتباهی انجام دادید یا می‌خواهید کلاهبرداری را بررسی کنید، Etherscan اولین جایی است که باید سر بزنید. برنامه‌نویسان هم از آن برای دیباگ قراردادهای هوشمند و بررسی تعامل کاربران استفاده می‌کنند.

با اتر اسکن به چه اطلاعاتی دسترسی داریم؟

• بررسی دیتای تراکنش‌های خود و دیگران

• مشاهده وضعیت قراردادهای هوشمند

• مشاهده موجودی و تاریخچه کیف‌پول‌ها

• پیگیری NFTها، توکن‌ها و تعامل‌های دیفای

• دنبال کردن بلاک‌های جدید، ولیدیتورها، کارمزد شبکه و رویدادهای مهم

قراردادهای هوشمند، یکی از کلیدی‌ترین نوآوری‌های اتریوم هستند. همانطور که پیش‌تر اشاره شد؛ این قراردادها قطعه کدی هستند که به‌صورت خودکار و بدون دخالت واسطه‌ها اجرا می‌شوند. به‌عنوان مثال، در یک قرارداد وام‌دهی، اگر وام‌گیرنده مبلغ را به‌موقع بازگرداند، وثیقه به‌طور خودکار آزاد می‌شود.

زبان‌های کلیدی در توسعه قراردادهای اتریوم

استانداردهای توکن اتریوم و تاثیر جهانی آن

یکی از دلایل رشد بی‌سابقه اکوسیستم اتریوم، استانداردسازی توکن‌ها در این بلاک‌چین است. این استانداردها امکان تعامل راحت بین پروژه‌ها و قراردادها را فراهم کرده‌اند.

مهم‌ترین استانداردها

چالش‌های مهم اتریوم

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر فنی و پذیرش گسترده در سطح جهانی، اتریوم همچنان با چالش‌های مهمی از جمله مشکل مقیاس‌پذیری (سرعت پردازش تراکنش‌ها در زمان شلوغی شبکه) و گس فی بالا روبه‌روست.

1. مقیاس‌پذیری محدود در لایه اول (L1)

اگرچه ارتقاهایی مانند The Merge و Dencun بسیاری از مسائل مقیاس‌پذیری را با استفاده از لایه دوم (L2) کاهش داده‌اند، اما لایه اول اتریوم هنوز ظرفیت محدودی برای پردازش تراکنش‌ها دارد (حدود 15 تراکنش در ثانیه).
این موضوع باعث می‌شود در زمان‌های پرتراکم، کارمزدها زیاد شده و تجربه کاربری بدی رقم بخورد.

 ارتقاهای آتی مانند Pectra، Verge و Danksharding با هدف بهینه‌سازی پردازش داده و ذخیره‌سازی، در تلاش‌اند که این مشکل را به‌صورت ریشه‌ای حل کنند.

2. هزینه بالای گس در لایه اول

کارمزد تراکنش‌ها در شبکه اصلی اتریوم (به‌ویژه در اوج فعالیت‌ها) همچنان برای بسیاری از کاربران، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، بالا و بازدارنده است.
با وجود کاهش چشمگیر کارمزدها در L2ها، تعامل مستقیم با لایه اول برای بسیاری از کاربردهای ساده هنوز هزینه‌بر است.

• نکته: استفاده از رول آپ‌ها (Rollupها) مانند زی کی سینک (zkSync) و لایه دوم‌های اتریوم مثل بیس، اپتیمیزم و آربیتروم این مشکل را کاهش داده اما همچنان به اتصال بهتر بین L1 و L2 نیاز است.

3. پیچیدگی و بار فنی برای کاربران و توسعه‌دهندگان

اتریوم به‌عنوان یک بستر انعطاف‌پذیر، ابزارها و استانداردهای متنوعی دارد، اما همین تنوع می‌تواند برای کاربران تازه‌کار و توسعه‌دهندگان چالش‌برانگیز باشد. مفاهیمی مانند کیف‌پول‌های هوشمند، Rollup، لایه اجماع، شاردینگ، یا استیکینگ، نیاز به آموزش دارند.

•  EIP-7702 در ارتقای پکترا (Pectra ) تلاش دارد تجربه کیف‌پول را ساده‌تر و شبیه به اپلیکیشن‌های Web2 کند.

4. افزایش استیکینگ و تهدید تمرکزگرایی

با افزایش علاقه کاربران به استیکینگ، بخش بزرگی از ETHهای استیک‌شده از طریق پلتفرم‌های متمرکزی مانند بایننس، لیدو یا کوین بیس انجام می‌شود. این موضوع نگرانی‌هایی در خصوص تمرکز قدرت در فرآیند اعتبارسنجی شبکه ایجاد کرده است.

• راه‌حل‌هایی مانند استخرهای استیکینگ بدون اعتماد و افزایش سقف استیک در هر ولیدیتور (EIP-7251) در ارتقای پکترا برای کاهش وابستگی به نهادهای متمرکز در حال پیاده‌سازی است.

5. پیچیدگی ارتقاها و مدیریت کلاینت‌ها

هر ارتقای بزرگ مانند Merge یا Dencun به هماهنگی دقیق بین کلاینت‌های متعدد (Prysm، Lighthouse، Geth و…) نیاز دارد. این هماهنگی پیچیده و مستعد خطاست.با توجه به اینکه اتریوم ساختار غیرمتمرکز دارد، کوچک‌ترین خطا می‌تواند به ناسازگاری  بین نودها منجر شود.

•  برنامه‌هایی مثل rollout ترکیبی در ارتقای پکترا برای کاهش اختلال و بهینه‌سازی هماهنگی بین لایه‌ها طراحی شده‌اند.

مهمترین کاربردهای اتریوم

اتریوم، فراتر از زیرساختی برای تراکنش‌های مالی، بستری چندمنظوره برای ساختن نسل جدید اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) است. از حوزه مالی تا هنر دیجیتال، اتریوم به عنوان ستون اصلی اکوسیستم وب۳ شناخته می‌شود.

۱. امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)

اتریوم بزرگ‌ترین میزبان پروتکل‌های دیفای است که خدماتی همچون وام‌دهی، تبادل، بیمه و استیبل‌کوین را بدون واسطه ارائه می‌دهند.

برخی از پروتکل‌های مطرح دیفای را بشناسید:

• یونی سواپ (Uniswap): صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر مدل بازارساز خودکار (AMM)

• کامپاند (Compound) و آوه (Aave): پلتفرم‌های وام‌دهی با وثیقه

• میکر دائو (MakerDAO): صادرکننده استیبل‌کوین DAI

۲. NFT و مالکیت دیجیتال

با استاندارد ERC-721، اتریوم بستری برای توکن‌های غیرقابل‌تعویض (NFT) محسوب می‌شود. این نوع توکن‌ها در زمینه‌های هنری، بازی‌ها، بلیت‌ها و هویت دیجیتال کاربرد دارند.

نمونه‌ها:

• بازارهای خرید و فروش NFT مثل اوپن سی (OpenSea) و رریبل (Rarible) 

• پلتفرم‌های متاورسی بر بستر اتریوم مثل سندباکس (The Sandbox) و دیسنترالند (Decentraland).

۳. سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO)

سازمان‌هایی که با قراردادهای هوشمند اداره می‌شوند و تصمیم‌گیری به‌جای هیئت مدیره، توسط دارندگان توکن اتخاذ می‌شود. DAOها در حوزه‌های مختلف از سرمایه‌گذاری تا مدیریت پلتفرم‌ها کاربرد دارند.

۴. راهکارهای لایه دوم (Layer 2)

لایه دوم (L2 یا Layer 2) یک راه‌حل مقیاس‌پذیری بلاک چین است که برای بهبود سرعت و هزینه‌ها، با تکنیکی به نام رول آپ (Rollup)؛ تراکنش‌ها را خارج از زنجیره اصلی (لایه اول) انجام داده و سپس نتایج را به آن ارسال می‌کنند. (بدون از دست دادن امنیت بلاکچین اصلی).  به‌دلیل نیاز شدید اتریوم به مقیاس‌پذیری، پیشرفته‌ترین L2ها روی اتریوم ساخته شدند (مثل آربیتروم و  زی کی سینک zkSync).

چرا لایه دو لازم شد؟

• اتریوم (لایه ۱) با محدودیت‌هایی مثل ترافیک بالا، کارمزدهای گزاف (Gas Fee) و سرعت پایین مواجه بود.

• لایه دو با پردازش تراکنش‌ها خارج از زنجیره اصلی (و سپس ثبت نهایی روی لایه ۱)، این مشکلات را حل می‌کند.

مقایسه اتریوم با بلاک‌چین‌های رقیب

در سال‌های اخیر، بلاک‌چین‌های متعددی برای رقابت با اتریوم در اجرای قراردادهای هوشمند توسعه یافته‌اند. در جدول زیر مقایسه‌ای فنی بین اتریوم و برخی از رقبا آمده است:

اتریوم علی‌رغم چالش‌های مقیاس‌پذیری، به لطف جامعه توسعه‌دهنده قوی، نقدینگی بالا و استانداردسازی، همچنان پیشتاز است و بعد از بیت کوین رتبه دوم بهترین پروژه‌های کریپتویی را دارد. اما پروژه‌هایی مانند سولانا و آوالانچ با سرعت بالا و کارمزد پایین، تهدیداتی جدی در برخی کاربردها به حساب می‌آیند.

نقشه راه آینده اتریوم

7 مه 2025 مهم‌ترین ارتقا از زمان Merge یعنی پکترا انجام شد. تمرکز Pectra بر بهبود تجربه کاربری، انعطاف‌پذیری در استیکینگ، و ارتقای زیرساخت داده است.

چالش‌ها و ریسک‌های پکترا

• شکست در تست‌نت Holesky در فوریه ۲۰۲۵ باعث تأخیر شد؛ اما همین خطاها هدف اصلی تست‌نت‌هاست.

• تمرکز اعتبارسنجی: با افزایش سقف استیک، خطر تمرکز قدرت در دست صرافی‌ها و نهادهای بزرگ وجود دارد.

• وابستگی به کلاینت‌های محدود: وجود باگ در یک کلاینت پرکاربرد می‌تواند امنیت کل شبکه را به خطر بیندازد.

• ضعف در پذیرش فناوری توزیع‌شده اعتبارسنج‌ها (DVT): عدم رشد سریع این تکنولوژی، پایداری شبکه را تهدید می‌کند.

مسیر آینده  (۲۰۲۵–۲۰۲۶)

براساس گفته‌های بوترین و اطلاعات وب سایت رسمی اتریوم، مسیر پیش روی زیر مورد انتظار است.

در ژانویه ۲۰۲۵، ویتالیک بوترین در واکنش به نگرانی‌ها درباره قیمت ETH و تاثیر لایه دوم‌ها گفت:

«ما باید به‌طور صریح درباره اقتصاد ETH فکر کنیم. حتی در دنیای پر از L2 هم باید مطمئن شویم که ارزش به ETH بازمی‌گردد.»

خواسته های مهم او سوزاندن بخشی از کارمزدهای L2 برای حفظ ارزش ETH، استانداردسازی قابلیت‌های بین‌زنجیره‌ای (Cross-chain) و افزایش تمرکز روی امنیت و مقاومت در برابر سانسور در لایه‌های مختلف هستند.

مزایا و معایب اتریوم در یک نگاه

مزایای اتریوم

• اتریوم اولین بلاک‌چینی بود که قراردادهای هوشمند را معرفی کرد و امکان اجرای خودکار توافقات را بدون نیاز به واسطه فراهم ساخت.

• کنترل شبکه در دست هیچ نهاد خاصی نیست و داده‌ها در میان هزاران نود مستقل در سراسر دنیا توزیع شده‌اند.

• همه تراکنش‌ها روی بلاک‌چین عمومی و غیرقابل‌تغییر ثبت می‌شوند که جلوی تقلب را می‌گیرد.

• برنامه‌نویسان می‌توانند DAppها و توکن‌های گوناگون را متناسب با نیاز خود طراحی و اجرا کنند.

• اتریوم دارای یکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین جوامع برنامه‌نویسی و توسعه در حوزه بلاک‌چین است.

• امکان تعامل ساده بین پروژه‌ها، کیف‌پول‌ها و پلتفرم‌های مختلف فراهم شده است.

• هزاران پروژه دیفای، NFT و اپلیکیشن غیرمتمرکز بر بستر اتریوم راه‌اندازی شده‌اند.

• با گذار به مدل اثبات سهام (PoS)، مصرف انرژی کاهش و مقیاس‌پذیری افزایش می‌یابد.

• کاربران با پرداخت گس‌فی به صورت ETH، قراردادهای هوشمند را فعال کرده و امنیت شبکه را تامین می‌کنند.

معایب اتریوم

• در حالت فعلی تنها حدود ۳۰ تراکنش در ثانیه پردازش می‌شود که در مقایسه با شبکه‌هایی مانند ویزا بسیار کمتر است.

• در دوره‌های ازدحام، کارمزدها به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.

• قبل از مهاجرت به PoS، الگوریتم اثبات کار اتریوم انرژی زیادی مصرف می‌کرد.

• بلاک‌چین‌هایی مانند سولانا، آوالانچ و BNB با تمرکز بر سرعت و هزینه کمتر در حال جذب کاربران هستند.

• توسعه قراردادهای هوشمند به زبان سالیدیتی نیازمند دانش تخصصی است و ریسک خطا بالاست.

• آسیب‌پذیری در قراردادهای هوشمند می‌تواند منجر به هک و از دست رفتن سرمایه شود.

• عدم وجود یک سازوکار رسمی و روشن برای تصمیم‌گیری‌های کلان ممکن است باعث اختلافات در توسعه شود.

• کار با کیف‌پول، گس‌فی و DAppها برای کاربران تازه‌وارد ساده نیست.

• با رشد اتریوم، فشارهای قانونی در کشورهای مختلف افزایش یافته که روی توسعه پروژه‌ها تاثیر می‌گذارد.

• اجرای نود کامل نیاز به منابع سخت‌افزاری بالایی دارد که برای کاربران عادی ممکن است محدودکننده باشد.

جمع‌بندی

اتریوم نه‌تنها یک بلاک‌چین یا ارز دیجیتال، بلکه پایه‌گذار اکوسیستمی است که آینده اینترنت، پول، هنر و سازمان‌ها را بازتعریف می‌کند.
با وجود  انتقادهایی همچون کارمزد بالا، مشکل مقیاس پذیری و رقابت شدید با دیگر بلاک چین‌ها و حتی لایه دوم‌های خود اتریوم؛ این شبکه به لطف نوآوری‌های مستمر، ساختار غیرمتمرکز و جامعه قدرتمند خود همچنان یکی از ستون‌های اصلی وب۳ باقی مانده است.

سوالات متداول

تفاوت اتریوم با سایر بلاک‌چین‌ها چیست؟ اتریوم اولین بلاک‌چینی است که قرارداد هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApp) را معرفی کرد و از صرفا یک ارز دیجیتال فراتر رفت. این شبکه به‌گونه‌ای طراحی شده که قابلیت مقیاس‌پذیری بالا و تعامل با سایر بلاک‌چین‌ها را نیز دارد.

مزیت اصلی اتریوم نسبت به بیت کوین چیست؟ بیت‌کوین به‌عنوان جایگزین پول سنتی طراحی شد، اما تریوم بستری برای اجرای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است. همچنین جامعه فعال توسعه‌دهندگان اتریوم، یکی از نقاط قوت کلیدی این شبکه به شمار می‌رود.

اتریوم بیشتر به چه چیزی شناخته می‌شود؟ اتریوم به دلیل پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مشهور است؛ ویژگی‌هایی که نقش مهمی در توسعه وب ۳ و کاهش وابستگی به سیستم‌های متمرکز دارند.

آیا اتریوم هنوز قابل استخراج است؟ خیر؛ از سپتامبر ۲۰۲۲ با رویداد Merge، الگوریتم اجماع به PoS تغییر کرده و استخراج متوقف شده است.

توکن ETH چه کاربردهایی دارد؟ پرداخت گس برای تراکنش‌های بلاک چین اتریوم، اجرای قراردادهای هوشمند، استیکینگ، رای‌گیری در حاکمیت شبکه و مشارکت در دیفای و همچنین خرید و فروش و معامله.

از کجا اتریوم بخریم؟ از طریق صرافی‌های ایرانی معتبر مانند راستین می‌توانید برای خرید اتریوم اقدام کنید. مزایای راستین کارمزدهای اندک (میکری 0 درصد) و امنیت بالای کیف پول و دارایی کاربران هستند.

مشکل مقیاس پذیری اتریوم چیست؟ اتریوم توانایی پردازش ۱۵ تراکنش در هر ثانیه را دارد. اما تقاضای بالا برای خرید و فروش اتر و استفاده از امکانات این شبکه (ساخت دپ‌ها، nft و …)، بار پردازشی روزانه اتریوم را در حد میلیون بالا برده است. راهکارهای لایه دوم و ارتقاهایی مانند شاردینگ و پکترا، برای افزایش مقیاس‌پذیری اتریوم ارائه شده‌اند.