فهرست مطالب
یکی از استراتژیهای کمریسک برای کسب سود از مارکت ارزهای دیجیتال، آربیتراژ Arbitrage نام دارد. اگر وقت کافی برای نظارت مداوم بازار رمزارزها و سرعت عمل داشته باشید، با این روش میتوانید از شکاف قیمت و کارمزدی که بین برخی ارزها در صرافیهای مختلف وجود دارد؛ سودآوری کنید. آربیتراژ به زبان ساده همین است، به کسی هم که از این روش استفاده میکند؛ آربیتراژور Arbitrageur میگویند.
حالا چرا قیمت یک ارز در همه صرافیها یکی نیست؟ آربیتراژ چه انواع و ریسکهایی دارد؟ ربات Arbitrage چیست و چطور از آن سود به دست بیاوریم؟ پاسخ تمام این سوالات و هرآنچه باید درباره این راهبرد بدانید را در ادامه این مقاله میخوانید. همراه ما باشید.
همچنین بخوانید: آموزش پیگیری تراکنش ارز دیجیتال
آربیتراژ کریپتو چیست؟
آربیتراژ از دیرباز در بازارهای مالی سنتی وجود داشت و استفاده میشد، اما بعد از ظهور بازار جهانی کریپتو که پرنوسان و شبانهروزی است، توجه بیشتری به فرصتهای آربیتراژ در این حوزه جلب شد. استراتژی معاملاتی آربیتراژ یعنی بهره از تفاوت نرخهای مبادلهای برای یک دارایی دیجیتال در صرافیهای مختلف. تنها کاری که معاملهگر باید انجام دهد این است که تفاوت قیمت یک رمزارز را در دو یا چند صرافی تشخیص دهد. تعریف ابتدایی کل ماجرای آربیتراژ این است: معاملهگر ارز X را از صرافیِ با قیمت پایینتر میخرد و در صرافی با قیمت بالاتر به فروش میرساند. اما این تمام داستان نیست بلکه اهداف و انواع مختلفی هم وجود دارد که در ادامه بررسی میکنیم. علت تفاوت نرخهای مبادله بین صرافیها هم به دلیل تفاوت در عرضه و تقاضا است.
مثال ساده آربیتراژ
فرض کنید قیمت اتریوم در صرافی A برابر 3000 دلار و در صرافی B برابر 3220 دلار است. آربیتراژور این تفاوت قیمت 220 دلاری را شناسایی کرده و با خرید اتر از صرافی A و فروش آن در صرافی B سود میکند. انواع دیگر آربیتراژ را در ادامه مقاله آورده شده است.
یکی از مهمترین مزایای معاملات آربیتراژ سادگی آنهاست. Arbitrage در مقایسه با معاملات عادی که تریدرها دائما از تحلیلهای فاندامنتال و تکنیکال و احساسات بازار استفاده میکنند؛ مفهوم و عملیات سادهتری دارد. تنها چیزی که در معاملات آربیتراژ اهمیت دارد، شناسایی فرصتها و اقدام سریع است. قیمت ارزهای دیجیتال هر لحظه در حال تغییر است. بنابراین مهمترین جنبه در اجرای استراتژی آربیتراژ، هوشیاری و سرعت عمل است. یک آربیتراژور موفق، قبل از ناپدید شدن اختلاف نرخها از فرصت استفاده میکند
دلیل اختلاف قیمت ارزهای دیجیتال در صرافیهای مختلف
یکی از پرسشهای رایج تازه واردان کریپتو این است که چرا قیمت یک ارز دیجیتال مشخص در تمام صرافیها یکی نیست؟ به خصوص برای تتر که قیمت آن معادل 1 دلار آمریکا است این سوال زیاد مطرح میشود. اختلاف قیمت رمزارزها بسته به نوع صرافی و روش تعیین قیمت آنها متفاوت است.
عرضه و تقاضا
دینامیک عرضه و تقاضای هر صرافی برای یک ارز دیجیتال مشخص است و این امر منجر به تفاوت قیمتها میشود. مثلا اگر در صرافی A خرید بیت کوین به دلیل یک خبر محلی ناگهان افزایش یابد، قیمت BTC در این صرافی موقتا بالاتر از قیمت صرافی B میشود.
نقدینگی
صرافیهایی که نقدینگی بالاتری دارند، معمولا قیمتهای پایدارتری ارائه میدهند. در حالی که صرافیهایی با نقدینگی کمتر، دچار نوسانات قیمت بیشتری هم میشوند. برای مثال اگر در یک صرافی کوچک تعداد کمی فروشنده اتریوم وجود داشته باشد و یک خریدار بخواهد مقدار زیادی ETH بخرد، ممکن است مجبور شود برای جذب فروشندگان کافی قیمت بالاتری پرداخت کند.
کارمزدهای معاملاتی
کارمزدهای اعمالی توسط صرافیها نیز بر قیمت نهایی خرید و فروش تأثیر میگذارد. به عنوان مثال صرافی A ممکن است کارمزد معاملاتی ۰.۱٪ و صرافی B کارمزد ۰.۲٪ داشته باشد. این تفاوت ۰.۱ درصدی روی تصمیم معاملهگر برای خرید یا فروش اثر دارد. صرافی راستین هیچ کارمزدی برای واریز ریالی و رمزارزی ندارد. برای خرید فروش ارزهای دیجیتال هم کمترین کارمزد بازار یعنی 0 درصد برای معاملات میکری و 0.2 درصد برای تیکری را دارد. کارمزد برداشت ریالی و رمزارزی هم توسط خود سیستم بانکی و بلاک چین اعمال میشوند و حذف آنها در اختیار صرافی نیست.
قیمت لحظهای
قیمت لحظهای یک ارز در صرافی توسط آخرین قیمت معامله شده تعیین میشود. این قیمت بسته به تعداد کاربران و سفارشات معمولا به صورت مداوم نوسان دارد. برای مثال، قیمتی که در یک صرافی مشاهده میکنید، ممکن است مربوط به چند ثانیه پیش باشد و تا زمان پردازش سفارش شما، قیمت واقعی شاید کمی بالاتر یا پایینتر برود.
این عوامل باعث تفاوت قیمت ارزهای دیجیتال در صرافیهای مختلف میشود. همین اختلاف قیمتها فرصتهای آربیتراژ را برای معاملهگران ایجاد میکند. برای درک بهتر اختلاف قیمت، بیایید روندکار دو نوع صرافی متمرکز و غیرمتمرکز را بررسی کنیم.
صرافیهای متمرکز
قیمت ارزها در یک صرافی متمرکز، بر اساس آخرین سفارشی که در دفتر سفارشات صرافی (اردربوک Orderbook) با موفقیت تطبیق داده شده است، تعیین میشود. یعنی قیمت لحظهای یک ارز، براساس آخرین قیمتی که یک معاملهگر آن دارایی را در صرافی خرید یا فروخته است؛ تعیین میکند.
به طور مثال آخرین قیمت BTC در پلتفرم راستین را آخرین سفارش ثبت شده برای خرید BTC به قیمت X تومان مشخص میکند. حال سفارش بعدی که در این صرافی تکمیل میشود، قیمت بعدی را تعیین میکند. به همین ترتیب تغییر قیمت در صرافیهای متمرکز یک فرآیند پیوسته است. علاوه بر این تعداد کاربران و تقاضا برای خرید و فروش یک ارز در تمام صرافیها برابر نیست و همین موضوع هم باعث تفاوت قیمت در چند صرافی میشود.
صرافیهای غیرمتمرکز DEX
اما صرافیهای غیرمتمرکز برای تعیین قیمت داراییهای دیجیتال، روش متفاوتی دارند. تمام دکسها بازارساز خودکار (Automated Market Maker یا AMM) دارند که به طور مستقیم به معاملهگران آربیتراژ کریپتو وابسته است تا قیمتها را با سایر صرافیها همسو نگه دارند.
صرافیهای غیرمتمرکز به جای سیستم اردربوک که در آن خریداران و فروشندگان برای معامله داراییهای دیجیتال با قیمت و مقدار معین تطبیق داده میشوند، به استخرهای نقدینگی تکیه میکنند. آنها برای هر جفت معاملاتی، یک استخر جداگانه ایجاد میکنند. برای مثال اگر کسی بخواهد اتر (ETH) را با ریپل (XRP) معامله کند، باید استخر نقدینگی ETH/XRP را در صرافی پیدا کند.
نقدینگی هر استخر توسط مشارکتکنندگان داوطلب تامین میشود. این افراد داراییهای دیجیتال خود را به استخر واریز میکنند و در ازای تامین نقدینگی، از کارمزدهای تراکنشهای استخر سهم میگیرند. مزیت اصلی این سیستم این است که معاملهگران نیازی به انتظار برای طرف مقابل (خریدار یا فروشنده) ندارند و معاملات در هر زمانی قابل انجام است.بیشتر صرافیهای غیرمتمرکز محبوب، قیمت هر دو دارایی موجود در استخر را با استفاده از یک فرمول ریاضی نگه میدارند. این فرمول نسبت داراییهای موجود در استخر را متعادل میکند.
مثلا وقتی یک معاملهگر بخواهد از استخر ETH/XRP اتر بخرد، برای خارج کردن توکنهای اتر باید توکنهای XRP خود را به استخر اضافه کند. این کار نسبت داراییهای درون استخر راتغییر میدهد (تعداد توکنهای XRP زیاد و تعداد ETH کمتر میشود). اینجاست که بازارساز خودکار برای برای برگرداندن تعادل، بهطور خودکار قیمت XRP را کاهش و قیمت ETH را افزایش میدهد. این روند تا زمانی که قیمتها با بازار همسو شوند؛ ادامه مییابد. حالا وقتی نهنگها وارد معامله میشوند، نسبت داراییهای یک استخر به طرز قابلتوجهی تغییر کرده و درنتیجه تفاوتهای قیمت زیادی در استخر ایجاد میشود که با ارزش بازار (میانگین قیمت در تمام صرافیهای دیگر) متفاوت است.
انواع آربیتراژ ارز دیجیتال
در جدول زیر خلاصه انواع آربیتراژ با مزایا و معایب هرکدام را میبینید. در ادامه هریک را با مثالی ساده توضیح میدهیم.
نوع آربیتراژ |
معرفی کوتاه |
مزایا |
معایب |
آربیتراژ بین صرافی |
بهره از اختلاف قیمت یک ارز بین صرافیها | سوددهی سریع |
نیاز به سرعت عملکرد بالا – اثر کارمزد صرافی روی سود |
آربیتراژ مکانی |
بهره از اختلاف قیمت یک ارز در مناطق جغرافیایی مختلف | حاشیه سود بالا |
پیچیدگی رصد چندین صرافی- ریسک عدم شناسایی دقیق صرافی و قوانین منطقه مربوطه |
آربیتراژ سهگانه |
بهره از اختلاف قیمت چند ارز در یک صرافی | فرصتهای بیشتر کسب سود |
نیاز به اجرای دقیق و درک جفتهای معاملاتی |
آربیتراژ غیرمتمرکز |
بهره از اختلاف قیمت صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز | پتانسیل بالقوه کسب سود |
چالش مدیریت نقدینگی |
آربیتراژ آماری |
استفاده از مدلهای آماری و ریاضی برای شناسایی فرصتهای کسب سود | استفاده از دادههای تاریخی و موثق برای شناخت فرصتها |
نیاز به الگوریتمهای پیچیده و نظارت مستمر |
آربیتراژ اسپات فیوچر |
بهره از تفاوت قیمت بازار اسپات و فیوچر | ارائه سود بالقوه ثابت | ریسکهای نوسان بازار و مدیریت پوزیشنها |
1. آربیتراژ بینصرافی Cross-exchange Arbitrage
رایجترین شکل آربیتراژ، نوع بین صرفی است. معاملهگران در این روش یک ارز دیجیتال را در یک صرافی با قیمت پایینتر خریداری کرده و به سرعت آن را در یک صرافی دیگر با قیمت بالاتر میفروشند.
2. آربیتراژ مکانی Spatial Arbitrage
در این نوع آربیتراژ از تفاوت قیمتها در صرافیهای مختلف، در مناطق جغرافیایی متفاوت استفاده میشود. یعنی آربیتراژور از اختلاف قیمت اتریوم در صرافیهای ایران و هند بهره میبرد.
3. آربیتراژ سهگانه Triangular Arbitrage
در این نوع آربیتراژ از تفاوت قیمتها بین سه یا چند ارز دیجیتال در یک صرافی واحد استفاده میکنند. این روش ممکن است پیچیده به نظر برسد، مثال زیر به درک بهتر این مفهوم کمک میکند.
فرض کنید در یک صرافی قیمتهای جفت معاملاتی به این شکل باشد:
ETH/BTC: 1 ETH = 0.08 BTC
BTC/USDT: 1 BTC = 40,000 USDT
ETH/USDT: 1 ETH = 3,150 USDT
در این سناریو، قیمتها هماهنگ نیستند و یک فرصت آربیتراژ وجود دارد:
1. خرید ۱ اتریوم با ۳,۱۵۰ تتر (ETH/USDT).
2. فروش ۱ اتریوم برای ۰.۰۸ بیتکوین (ETH/BTC).
3. فروش ۰.۰۸ بیتکوین برای ۳,۲۰۰ تتر (BTC/USDT).
بنابراین شما با ۳,۱۵۰ تتر شروع کرده و به ۳,۲۰۰ تتر میرسید که معادل ۵۰ دلار سود است.
4. آربیتراژ غیرمتمرکز Decentralized Arbitrage
این نوع آربیتراژ با شناسایی تفاوت قیمتها بین صرافیهای غیرمتمرکز DEXs و متمرکز CEXs شروع میشود. فرض کنید بیت کوین در یک صرافی متمرکز مثل کوینبیس با قیمت 6000 دلار و در یک صرافی غیرمتمرکز مثل یونی سواپ با قیمت 6025 دلار معامله میشود. اینجا آربیتراژور آگاه از کوین بیس BTC میخرد و آن را فورا در یونی سواپ میفروشد و بلافاصله ۲۰ دلار سود میکند.
5. آربیتراژ آماری Statistical Arbitrage
این روش بر پایه مدلهای ریاضی پیچیده و الگوریتمها استوار است تا معاملات آربیتراژ را در مقیاس بزرگ شناسایی و اجرا کند. آربیتراژ آماری با استفاده از نوسانات بالای بازار، تجزیه و تحلیل دادههای تاریخی، شناسایی جفتهای مرتبط و استفاده از مدلهای آماری که اغلب با پایتون یا سایر ابزارهای فنی پیشرفته (مثل رباتهای ترید) پیادهسازی میشوند.
مثلا یک الگوریتم آربیتراژ آماری ممکن است تشخیص دهد که بهطور تاریخی، هرگاه بیتکوین در یک دوره کوتاه ۳ درصد افزایش پیدا میکند، اتریوم معمولا ظرف یک ساعت بعد ۲ درصد افزایش مییابد. این الگوریتم میتواند به طور خودکار ETH را زمانی که این الگوها در قیمت BTC مشاهده میشود، خریداری کند تا از افزایش پیشبینیشده قیمت ETH سود ببرد.
6. آربیتراژ اسپات فیوچر Spot-Futures Arbitrage
این نوع آربیتراژ از تفاوت قیمتها بین قیمت لحظهای یک ارز دیجیتال و قیمت آتی آن استفاده میکنند.مثلا اگر قیمت لحظهای بیتکوین 70000 دلار باشد و قرارداد فیوچر یک ماهه آن به قیمت 70150 دلار معامله شود، یک آربیتراژور میتواند BTC را در بازار لحظهای خریداری کرده و همزمان قرارداد فیوچر آن را بفروشد. این معامله در صورت تطابق قیمتها تا زمان انقضا، بدون در نظر گرفتن هزینههای جزئی سود 150دلاری میدهد.
ریسکهای معامله آربیتراژ در کریپتو
لغزش قیمت Price Slippage
لغزش قیمت یکی از بزرگترین ریسکهای آربیتراژ کریپتو است. به خصوص در بازارهایی که تغییرات قیمت سریع هستند. همانطور که میدانید، نوسانات بازار کریپتو بسیار بالاست و این ویژگی آن را برای معاملهگران آربیتراژ جذاب میکند.
با این حال این نوسانات دو لبه دارند. لغزش قیمت هنگامی اتفاق میافتد که بین قیمت پیشبینیشده یک معامله و قیمت واقعی اجرای آن تفاوت وجود دارد. به دلیل نوسانات پرسرعت دنیای کریپتو، واقعا ممکن است قیمت بازار از زمان شناسایی یک فرصت آربیتراژ تا اجرای معامله تغییر کند! بنابراین اگر در بازه زمانی شناسایی فرصت تا رفتن پای معامله حرکت قیمتی قابلتوجهی رخ دهد، ممکن است سود پیشبینیشده کاهش یابد یا حتی معامله به ضرر تبدیل شود.
کارمزدهای تراکنش Transaction Fees
کارمزدهای تراکنش یکی دیگر از ریسکهای مهم در معامله آربیتراژ کریپتو است که باید به آن توجه داشت. هر معامله در یک صرافی با هزینههایی همراه است و صرافیهای کریپتو اغلب کارمزدهای بالاتری نسبت به بازارهای سنتی دارند. این کارمزدها، بهویژه برای فرصتهای کوچکتر، میتوانند به سرعت سود شما را کاهش دهند. چون آربیتراژور در یک صرافی خرید میکند و در صرافی دیگری میفروشد؛ تاثیر کارمزدها دو برابر میشود.
نقدینگی بازار Market Illiquidity
همه ارزهای دیجیتال به یک اندازه نقدینگی ندارند. ارزهای دیجیتال بزرگی مثل بیت کوین دارای نقدینگی بالایی هستند. اما بسیاری از آلتکوینها نقدینگی کمتری داشته دارند، به این معنا که ممکن است خریداران یا فروشندگان کافی برای اجرای سریع سفارشهای شما وجود نداشته باشد.
این موضوع میتواند منجر به تأخیر، فرصتهای از دست رفته و زیانهای احتمالی شود. در بازارهای بدون نقدینگی، اسپرد قیمت خرید و فروش (تفاوت بین قیمت خرید و فروش) میتواند گسترده باشد و بهطور اضافی حاشیه سود شما را کاهش دهد.
امنیت صرافی Exchange Security
صرافیهای ارز دیجیتال (متمرکز وغیرمتمرکز) هدف همیشگی هکرها هستند.اگر یک صرافی هک شود، تمام داراییهای شما به سرقت رود و منجر به از دست دادن کامل سرمایهتان شود. حتی برخی از صرافیهای کلاهبردار ممکن است با انجام کلاهبرداری خروج یا فرار از بازار (exit scam) پول کاربران را غارت کنند. بنابراین بررسی اعتبار و سابقه صرافی برای کاهش این ریسک، بسیار ضروری است.
سرعت اجرای معاملات Execution Speed
برای موفقیت در معاملات آربیتراژ، اجرای سریع و مؤثر معاملات ضروری است تا بتوان از تفاوت قیمتها بهرهبرداری کرد. هرگونه تأخیر در اجرا، چه به دلیل مشکلات فنی، اتصالات اینترنتی کند یا مشکلات در صرافی، میتواند منجر به از دست رفتن فرصتها یا زیانهای احتمالی شود.
ربات آربیتراژ چیست؟
فرصتهای آربیتراژ معمولا فقط چند ثانیه یا دقیقه دوام دارند. بنابراین، برای یک معاملهگر دشوار است که همه این فرصتها را شناسایی و از همه استفاده کند.اینجاست که رباتهای معاملاتی وارد عمل میشوند. این رباتها در واقع الگوریتمها و برنامههایی هستند که بهطور مداوم صرافیهای مختلف را برای شناسایی فرصتهای آربیتراژ اسکن میکنند. این نرمافزارها یا رباتها به معاملهگران هشدار میدهند و به آنها راهنمایی میکنند که چگونه باید اقدام کنند. در برخی موارد، معاملهگران میتوانند تمام اختیارات را به این رباتها واگذار کنند، به این معنا که معاملات آربیتراژ بهطور خودکار و به محض شناسایی یک فرصت، اجرا میشوند.
بیشتر معاملهگران آربیتراژ از رباتها یا برنامههای الگوریتمی استفاده میکنند تا نسبت سودآوری خود را بهینه کنند، زیرا این رباتها با حذف نیاز به محاسبات دستی، فرایند معاملات را تسریع میکنند. استفاده از این رباتها به معاملهگران اجازه میدهد تا بهسرعت و با کارایی بیشتری از فرصتهای موجود در بازار بهرهبرداری کنند و سود خود را افزایش دهند.
مثلا اگر به دنبال انجام معاملات دستی بین دو صرافی باشید، مسئله زمان میتواند چالش بزرگی باشد. ربات آربیتراژ کریپتو این مشکل را برطرف میکند. این رباتها به سرعت فرصتهای آربیتراژ را شناسایی کرده و معاملات را در لحظهای که تفاوت قیمتها وجود دارد، انجام میدهند.
همانطور که در انواع آربیتراژ دیدیم؛ معاملات آربیتراژ کریپتو بر اساس استراتژیهای کاربر به انواع مختلفی طبقهبندی میشوند. باتهای Arbitrage هم بر اساس یکی از همین انواع و با حذف نیرونی انسانی و اتلاف وقت به معامله بین صرافی، سهگانه، درون صرافی، آماری و … میپردازند. برخی از شناختهشده ترین رباتهای آربیتراژ موارد زیر هستند:
- باتزفولیو Botsfolio
- پیکسل پلکس PixelPlex
- ربات گلیمرGimmer
- کوادنسی Quadency
- کریپتو هوپر Cryptohopper
- کوین رول Coinrule
- بیتس گپ Bitsgap
- ووندر تریدینگ Wunder Trading
- گان بات Gunbut
- 3Commas
- پیونکس Pionex