در فناوری بلاکچین، هارد فورک (hard fork) به تغییرات اساسی در پروتکل‌های یک شبکه بلاکچینی اشاره دارد. به عبارت ساده‌تر، hard fork یک ارز دیجیتال را به دو بخش تقسیم میکند و منجر به اعتبارسنجی بلوک‌ها و تراکنش‌هایی می‌شود که قبلا نامعتبر بودند.
به این ترتیب، لازم است همه توسعه‌دهندگان پروتکل نرم‌افزار خود را به آخرین نسخه ارتقا دهند. اما این تمام ماجرا نیست؛ برای درک بهتر این موضوع قصد داریم شما را ابتدا با مفاهیم پایه ازجمله بلاکچین آشنا کنیم و سپس به تاثیرات هارد فورک بر اکوسیستم‌های رمزنگاری‌شده بپردازیم.
هارد فورک چیست؟
اما تعریف رسمی که از هارد فورک در بلاکچین شده است به این شرح است: «یک واگرایی دائمی از نسخه قبلی بلاکچین که در آن نودها دیگر نمی‌توانند از نسخه قبلی بلاکچین استفاده کنند و به جدیدترین زنجیره بپیوندند».
هارد فورک زمانی رخ می‌دهد که نودهای جدیدترین نسخه بلاکچین، دیگر نسخه قدیمی را نمی‌پذیرند و بالعکس. این کار آنها به یک واگرایی دائمی با نسخه قبلی بلاکچین منجر می‌شود. این امر باعث افزودن یک کد جدید به بلاکچین خواهد شد که از آن با عنوان هاردفورک یاد می‌شود. بدین ترتیب، برخی کاربران از بلاکچین جدید و ارتقا یافته پیروی می‌کنند و دیگران در امتداد بلاکچین قدیمی حرکت خواهند کرد.
تشریح مفهوم هارد فورک با یک مثال
در تعریف رسمی که برای هارد فورک، همه چیز به صورت مختصر آورده شده و هضم آن برای کاربران کار بسیار سختی است. ازاین‌رو، لازم دیدیم تا با ذکر اصول اولیه شما را در درک مفهوم هارد فورک کمک کنیم. مفهوم اساسی فناوری بلاکچین که توسط ساتوشی ناکاموتو در زمان ساخت بیت‌کوین ایجاد شد، این است که تمرکززدای از طریق یک دفتر کل توزیع شده رخ می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، همه افراد شبکه یک کپی از تمام تراکنش‌های انجام شده در اختیار خواهند داشت. برای مثال اگر جیم ده کوین به سارا بفرستد، همه این اطلاعات را خواهند داشت.
مردم این کپی‌ها را با اجرای یک نود (Node) به دست می‌آورند. گره یا نود یک نقطه اتصال است. اساساً برای راه اندازی یک گره، فقط باید نرم‌افزار لازم را دانلود کرده و به شبکه بیت‌کوین متصل شد. پس از اتصال، گره‌ها نسخه به‌روز شده دفتر کل را با تمام پرداخت‌های انجام شده دریافت می‌کنند. همه این تراکنش‌ها روی چیزی به نام بلاکچین ذخیره می‌شوند.
قوانین اجماع در فرایند هارد فورک
قوانین زنجیره (چِین) توسط گره‌های کامل اجرا می‌شود. این یک واقعیت مهم است که باید هنگام بررسی و مطالعه هارد/سافت فورک‌ها و وقوع آنها به خاطر بسپارید. ماینرها آزادند تا هر نوع بلوکی را که می‌خواهند استخراج کنند، اما اعتبارسنجی آن بلاک ها به گره‌های کامل بستگی دارد. با این حال، اگر فقط یک گره کامل یا حتی درصد کمی از گره‌های کامل وجود داشته باشند که بلاک‌هایی را که اکثر ماینرها روی آن استخراج می‌کنند، تایید کنند، در این صورت خطر تقسیم زنجیره وجود دارد.
یکی دیگر از اطلاعات مهمی که باید به درستی درک شود تا مفهوم فورک‌های هارد و سافت یاد بگیرید، این واقعیت است که گره‌های کامل برای اجرای قوانین اجماع در بلاکچین مورد نیاز هستند. اگر ماینرها بلاک‌هایی را که از این قوانین پیروی نمی‌کنند استخراج کنند، گره‌های کامل بلاک را رد خواهند کرد.
بین قواعد اجماع و اجماع نیز تفاوت وجود دارد. اجماع صرفاً به پایبندی تقریباً تمام گره‌های کامل به قوانین اجماع شبکه اشاره دارد. در زیر برخی از قوانین اجماع در شبکه بیت‌کوین آورده شده است:
- اندازه بلاک
- اثبات کار
- پاداش بیت‌کوین به ازای هر بلاک
مزایا و معایب هارد فورک
اما مزایا و معایب هاردفورک چیست؟ فورک‌ها در اکوسیستم ارزهای دیجیتال بسیار مهم هستند، زیرا بسیاری از ارزهای دیجیتال را ایجاد می‌کنند یا بهبود می‌بخشند. صنعت کریپتوکارنسی به سرعت به رشد و تکامل خود ادامه می‌دهد، بنابراین به‌روزرسانی‌هایی برای ارزهای دیجیتال موجود مورد نیاز خواهد بود و بسیاری از افراد احتمالاً به ایجاد کوین‌های جدید با هارد فورک ادامه خواهند داد. بنابراین، فورک‌ها امکان رشد و بهبود مستمر کل صنعت ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کنند.
هر دو فورک سخت و سافت، نتایج مثبت زیادی به همراه دارند. با این حال، گاهی اوقات فورک‌ها می‌توانند ماجراهای زیادی ایجاد کنند. همچنین منجر به درگیری داخلی بین ماینرها و توسعه‌دهندگان یک ارز دیجیتال خاص شوند که نمونه کامل آن هارد فورک پیشنهادی بیت کوین Segwit2X بود.
بسیاری از افراد در مورد هارد فورک احتیاط می‌کنند، زیرا معتقدند تغییر بیش از حد می‌تواند منجر به عدم ثبات در یک ارز دیجیتال شود و آن را ضعیف به نظر برساند. برخی افراد هم بر این باورند که وقتی هارد فورک اتفاق می‌افتد، اگر ارز دیجیتال جدید نامی شبیه به نسخه اصلی داشته باشد، در این صورت، آن را رقیب گمراه‌کننده برند ارز اصلی می‌دانند.
دلایل اصلی به وجود آمدن هارد فورک‌ها
فورک به‌طورکلی به انشعاب، آپدیت یا همان به‌روزرسانی نرم‌افزار یا سیستم بلاکچین گفته می‌شود که آن را به دو بخش تقسیم میکند. هرگاه فرد یا افرادی با قوانین موجود در یک بلاکچین یا ارز دیجیتال مخالف باشد و بخواهد تغییراتی به روی آن انجام دهد که درنتیجه منجر به تولد یک ارز جدید شود، باید قوانین جدید خود را در قالب یک انشعاب جدید از ارز اصلی پیاده‌سازی کند که به آن فورک می‌گویند. این تغییرات دلایل مختلفی دارند که به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.
۱. رفع اختلافات بر سر مشکلات فنی
ایجاد یک هاردفورک می‌تواند به دلیل رفع اختلافات بر سر مشکلات فنی در شبکه باشد. مثلا شبکه بیت کوین در اوت ۲۰۱۷ دچار یک هاردفورک شد و بیت کوین کش به وجود آمد. دلیل به وجود آمدن این هاردفورک به اختلافات کاربران شبکه بر سر مشکلات فنی و مقیاس‌پذیری پایین بیت کوین صورت گرفت.
SegWit2x یک ارتقا پیشنهادی برای کمک به مقیاس‌پذیری بیت کوین طراحی شده بود تا بتواند محدودیت اندازه بلوک را از یک مگابایت به دو مگابایت افزایش دهد. اما درنهایت منجر به ایجاد یک ارز دیجیتال جدید به نام بیت کوین کش گردید.
۲. بازگشت سرمایه از دست رفته به وسیله ایجاد اعتمادی دوباره در بین جامعه رمز ارزها
دلایل مختلفی برای روی آوردن توسعه‌دهندگان به هارد فورک وجود دارد که معکوس کردن تراکنش‌ها برای بازگشت سرمایه از دست رفته یکی از آن‌هاست. مانند زمانی که بلاکچین اتریوم یک هارد فورک را برای معکوس کردن و ایجاد اعتماد دوباره در بین کاربران خود ایجاد کرد. این هاردفورک پس از هک سازمان غیرمتمرکز خودمختار (DAO) در اتریوم رخ داد.
پس از هک، کاربران اتریوم تقریبا به اتفاق آرا به یک هارد فورک رای دادند. این هاردفورک برای بازگرداندن تراکنش‌هایی انجام شد که ده‌ها میلیون دلار ارز دیجیتال را به حساب یک هکر ناشناس می‌ریخت. هارد فورک به دارندگان توکن DAO هم کمک کرد تا وجوه اتریوم (ETH) خود را پس بگیرند.
۳. به‌روزرسانی شبکه بلاکچین و بالاتر بردن سطح امنیت، سرعت، کیفیت و تغییرات دیگر
هارد فورک تنها راه برای ارتقا نرم‌افزار پشت یک ارز دیجیتال نیست. در مقابل، سافت فورک‌ها به‌عنوان یک جایگزین امن‌تر دیده می‌شوند که با گذشته بلاکچین سازگاری دارند. به این معنا که گره‌هایی که به نسخه‌های جدیدتر ارتقا نمی‌یابند، همچنان زنجیره را معتبر می‌بینند.
از سافت فورک می‌توان برای افزودن ویژگی‌ها و عملکردهای جدیدی به شبکه استفاده کرد. آن هم به‌گونه‌ای که قوانین یک بلاکچین باید را تغییر ندهد. سافت فورک‌ها اغلب برای پیاده‌سازی ویژگی‌های جدید، بالاتر بردن سطح امنیت، سرعت، کیفیت و تغییرات دیگر در سطح برنامه‌نویسی استفاده می‌شوند.
برای درک بهتر تفاوت بین هارد فورک و سافت فورک، می‌توان آن را به عنوان یک ارتقا اولیه سیستم‌عامل در یک دستگاه تلفن همراه یا رایانه در نظر گرفت. پس از ارتقا، تمام برنامه‌های موجود در دستگاه همچنان با نسخه جدید سیستم‌عامل کار می‌کنند. اما هارد فورک، یک تغییر کامل به یک سیستم‌عامل جدید خواهد بود.
انواع هاردفورک
انواع هاردفورک‌ها به دو دسته کلی عمدی و تصادفی تقسیم می‌شوند. هارد فورک‌های عمدی یا برنامه‌ریزی‌شده به‌روزرسانی‌هایی ضروری برای بهبود شبکه هستند، زیرا فناوری بلاکچین همچنان در حال تکامل است. دلایل متعددی مانند اضافه کردن قابلیت، تصحیح خطرات امنیتی، حل اختلاف نظر در میان کاربران یک ارز دیجیتال و معکوس کردن تراکنش‌های بلاکچین از دلایل اصلی وقوع هاردفورک عمدی هستند.
هاردفورک تصادفی
اما تصادفی بودن هاردفورک چیست؟ بیشتر هاردفورک‌های تصادفی زمانی اتفاق می‌افتند که دو ماینر تقریبا هم‌زمان یک بلوک را پیدا کنند. همان‌طور که اجماع بر روی شبکه توزیع می‌شود، هر دو در ابتدا بلوک را معتبر می‌بینند و قبل از اینکه خودشان یا ماینر دیگری بلوک بعدی را اضافه کنند، استخراج را در زنجیره‌های مختلف ادامه می‌دهند.
بلاکچین بیت کوین در طول تاریخ خود شاهد هارد فورک‌های تصادفی زیادی بوده است. این موارد رایج‌تر از آن هستند که تصور می‌شود. اما اغلب آن‌قدر سریع حل می‌شوند که مشکل‌ساز نخواهند شد، زیرا بلوک بعدی است که دیکته میکند تا کدام زنجیره طولانی‌تر شود. به این معنی که دیگری برای حفظ اجماع رها خواهد شد. ماینرها معمولا به سمت طولانی‌ترین زنجیره حرکت می‌کنند، زیرا زنجیره متروک دیگر برای استخراج بیت کوین سودآور نیست.
تاثیر هارد فورک بر قیمت ارز دیجیتال
تاثیر هارد فورک بر قیمت یک ارز دیجیتال می‌تواند باعث تغییر شدید باشد. مثلا در مورد اتریوم، یک فورک توانست قیمت آن را بیش از ۱۰ درصد افزایش دهد. اما بسیاری از فورک‌ها فقط کد شبکه اصلی را کپی می‌کنند، بنابراین در حالی که یک کوین جدید ایجاد می‌شود اما موجی ایجاد نمی‌کند.
بنابراین بسته به شرایط پیرامون فورک، ممکن است معامله‌گرانی را ببینید که ارز قدیمی را به خاطر سرمایه‌گذاری «ایمن‌تر» انتخاب می‌کنند. همچنین ممکن است معامله‌گران تا حد زیادی ارز دیجیتال اصلی را به نفع فورک جدید رها سازند. همان‌طور که در مورد اتریوم و اتریوم کلاسیک اتفاق افتاد. در حالی که اولی به شدت از رقیب خود پیشی گرفت.
سوالات متداول
- تفاوت بین هارد فورک و سافت فورک چیست؟
اساسا هارد فورک نسخه قدیمی پروتکل بلاکچین را نامعتبر میکند. در صورتی که سافت فورک برخلاف هارد فورک است. چرا که در آن تغییرات جدید با پروتکل قدیمیتر سازگار هستند.
- در هارد فورک، چه اتفاقی برای توکن‌های من می‌افتد؟
درست است که در یک هارد فورک، بلاکچین به دو زنجیره مختلف تقسیم می‌شود. اما ارزهای شما کاملا امن خواهند بود. زیرا یا به بلاکچین جدید منتقل می‌شوند یا در بلاکچین قدیمی باقی می‌مانند.
